Industrializazio garaian hiri eta herri handiagoetara jendeak alde egiten zuela ikusi, eta auzoa hustuko ote zen kezkatuta, auzokide guztiak elkartu, eta auzolanean komunikabideak eta ingurua hobetzearren, lan eta zerbitzu komunak egiteari ekin zioten. Oraindik orain egun ere ermitaren arkupeetan elkartzen dira zein lan egin behar den jakin eta eguna eta ordua zehazteko. Auzolanera familia bakoitzeko lagun heldu bat joaten da normalean.

Bertako eskola ere auzolanean halaxe eraiki zuten bizilagunek 1956. urtean, biderik ez, eta mendian zehar harriak ekarri behar zituzten garaian. Bidea egin eta denbora gutxira itxi zuten eskola. Ondoren istilu ugari izan zituzten Udalarekin, Udalak berak eskolaren jabetza kendu nahi zien-eta. Bizilagunek Udala auzietara eraman zuten eta, azkenik, 1988. urtean, auzi asko egin ondoren eskola beren eskutan mantentzea lortu zuten; gaur egun eskola zaharra elosuarren Elkartea da.

Familia guztiek dute giltzaren kopia bana, eta urtero aldatzen dute Batzordea. Zaharrenek diotenez, kantina eta Letanietako Gurutzearen ondoan, San Adrianen omenez eraikitako ermita ere ba omen zen, baina egun desagertuta dago.

http://www.bergara.net eta beste iturriak.

XVI. eta XVII. mendeetan, Madril eta Irunen arteko bide nagusia izan zen. Bide honen mantenua Udalari zegokion, eta hori horrela izan zedin ardura Gipuzkoako Batzar Orokorrek zuten. Bide honetatik, gobernadore, errege, zaldun eta abar pasa ziren. Felipe IV erregea hain zuzen ere, errepide honetatik igaro baitzen, bere alabaren ezkontzara Frantziara zihoanean, XVII. mendearen hasieran. Beste bidaiari entzutetsuen artean, Velazquez pintorea ere bide honetan ere ibilia izan zen.

Errepide hau, Bekaibar aldetik sartuko zen Urretxuko herrian, gero Santa Barbaratik pasa eta herrira jaitsi ondoren, Zumarragatik pasa, Ezkiorantz jarraitzen zuen. Bide honen ospe edo indarra, Deskargako errepidea zabaldu zen artekoa izan zen, 1760. urtean hain zuzen.

Urretxuko Udal Barrutian, egun bi tokitan salbu dago, Altamira baserriaren inguruetan, errepidea zeharkatu ondoren -aldapa gogorrean dagoen tartean- Iparragirre Institutuaren ondoko Etxaburu baserriaren inguruetan. Azkeneko honek Telefonicak 90. hamarkadan egin zituen lanen eragina jaso zuen eta hauen ondorioz galtzadak metro batzuk galdu zituen.

Beste adibide bat, nola pixkanaka-pixkanaka ondarea galtzen ari garena.

XVI. mendean (1525) jasotzen hasitakoa, ez du egungo itxurarik izango XIX. mendera arte: eliza estilo neoklasikotzat dela esan daiteke. Oso sinplea da, apaingarririk gabe, sarreran azaltzen den barroko erako ate aurrea izan ezik. Barruan, erretaula, neoklasikotzat (XVIII. m) jo daitekeena eta Mexikon bizi zen Francisco de Iraeta e Ibarra antzuolarrak emandako diruari esker egina. Bertan ikusten den marmola Izarraitzekoa (Azpeitia-Azkoitia) omen da. Ezkerraldeko aldarean, berriz, antzina San Bartolomen egon zen Andre Maria dago, XIV. mendekoa.

Lehenagoko bide zaharrak herriaren eta auzoaren onurarako zabaltzen ziren, betiere beharrak kontuan harturik. Iraganbide horrek eskubidea ematen zuen handik ibiltzeko, nahiz eta inguratzen zituzten lurrak pribatuak ziren. Hauek ziren zorbideak eta bisitatuko dugun Etxaburutik Nebera alderako bidea adibidea da.

Testua prestatzen ari gara.

Ezkiori buruz dugun lehen berria 1385ko urriaren 29koa da, herri txiki bat besterik ez zenean, Urretxuko hiriari gehitu zitzaionekoa. Honen ondorioz, Segurak zenbait titulu eta eskubide eskatzen zizkion Urretxuri, bi hirien arteko auziak sortuz. Iskanbila hau konpontzeko izendatutako epaileek Segurak arrazoia zuela adierazi zuten, 1405. urtean, Enrique III.ak erabaki hori baieztatu zuelarik. Horrela, Ezkio 1441ean Segurari gehitzen zitzaion. Bien arteko banaketa noiz gertatu zen, ordea, ez dakigu.

Baina XVI. mendearen hasieran, Ezkio Areriako Alkatetza Nagusiaren partaide da, 1.661eko martxoaren 13an banatuz, Gipuzkoako gainontzeko hiribilduak bezala, hiribildu-pribilegio errealak lortu zituelako.

Konbentzio Gudan, 77 gizonez osatutako konpainia bat sortu zen Ezkiogan eta Juan Antonio de Elizalde eskribauaren aginduetara Arrasaten borrokatu zuten. Ezkioren adibidea jarraituz, inguruko herri batzuk ere parte hartzera animatu ziren, azkenik gure lurraldean frantses armadaren aurrerapena gelditzea lortuz.

1965. urtean, Ezkio eta Itsaso elkartuko dira, Ezkio-Itsaso izena hartuz eta Udal bat bezala funtzionatuz. Batuketaren helburua bi herrietako hiri-beharren kudeaketari erantzun hobea ematea izango zen.

Ezkioko seme ospetsuen artean aipatzekoak dira, besteak beste, Anduaga familiakoak, erregeen kontseilariak izandakoak; Arantzeaga Zalditeria Kapitaina eta 1680an Santiago Ordenako Zalduna; beste kaparea, Zubiaurre familiakoa, Santiagoko Ordenakoa eta Madrilen bere izena daraman Maiztergoaren sortzailea; Martin Aranburu lizentziatua, Toledoko Razioneroa eta 1609. urtean Inkisizio Kontseilu Goreneko kontalaria, eta Bernardo de Etxaluze, . Armada Nazionaletako Eremu Mariskala.

http://www.ezkio-itsaso.net/

Testua prestatzen ari gara.

Testua prestatzen ari gara.

Herriko aintzinako udaletxearen egoitzak Gabiriako armarria du atariko paretan. Herrian, Ostatu bezala ezaguna da. Gabiriako erdigunean kokaturik dago.

Gabiriako erdigunean kokaturiko eraikina, euskal itxura nabarmeneko lau puntu-erdiko arkuz horniturik dago.